Gregor Mendel, ilk düzenli çaprazlamaları yapan bilim insanıdır. Mendel farklı özellikteki bezelyeleri yetiştirmiş ve onlarla farklı çaprazlamalar yapmıştır. Deneylere başlamadan önce bezelyelerin saflığını anlamak için, aynı karaktere sahip bitkiyi ard arda tozlaştırarak çok sayıda yeni döller elde etmiştir. Yeni döllerdeki bireylerin benzerliği bezelyelerin saflığını kanıtlamıştır.
Mendel Neden Bezelye Kullandı
- Bezelyelerin kolay yetişmesi
- Bezelyelerin kısa zamanda fazla ürün vermesi
- Bezelyelerin gözlenebilir çok özelliğinin olması
- Bezelyelerin kapalı çiçek yapısına sahip olması ( saf döllerin elde edilmesini sağlar)
- Bezelyelerde incelenen özelliklerin bağımsız genler olması
Mendel Çalışmalarının Sonuçları
1- Gen ve Alel Gen Kavramı:
Canlılardaki özellikler, bir sonraki nesle bazı kalıtsal faktörler tarafından aktarılır. Bu kalıtsal faktörlere gen denilmiştir.
”Her özellikle ilgili faktörlerden biri anneden, biri babadan gelir.” tespitiyle alel geni ifade etmiştir.
2- İzotopi (Benzerlik) Kanunu:
Aynı karakter için zıt genleri (AA ile aa) taşıyan iki homozigot bireyin çaprazlanması sonucu F1’de tamamen benzer şekilde heterozigot dominant karakterde (Aa) bireylerin oluşmasıdır. Oluşan birey her iki saf dölün de genlerini taşır ve %100 melezdir.
P: AA x aa
G: A, A x a, a
F1: Aa Aa Aa Aa
Fenotip çeşiti: 1 ( Tüm bireyler Aa fenotipinde, %100 Aa)
Genotip çeşiti: 1 ( Tüm bireyler Aa genotipinde, %100 Aa)
3- Bağımsız Dağılım (Ayrılma) Kanunu
Karakterleri oluşturan iki alel genin mayoz bölünme ile ayrılarak farklı gametlere geçmesine, ayrılma denir. Genler gametlere bağımsız geçer. Bağımsız genlerin gametlere geçme ihtimalleri bir birinden bağımsızdır. Heterozigot genlerin gametlere geçme ihtimali 1/2’dir.
4- Gizlilik Baskınlık Kanunu
Ata bireylerde gözlemlenmeyen bazı özellikler oğul döllerde açığa çıkabilir. Oğul döllerde oluşan bu özellik ata bireylerde vardır, fakat çekinik olduğu için fenotipte gözlemlenemez, gizli kalır. Diğer özelliği gösteren gen de baskın gendir.
Başlıklar:
bezelye,
çaprazlama,
genetik,
mendel