Bitkilerin, toprak altından su ve mineralleri, toprak üstünden CO2 ve ışığı almaları gerekir. Kökler fotosentez yapamaz. Fotosentezle üretilen karbonhidratları toprak üstündeki sürgün sisteminden sağlarlar. Sürgün sistemi de kökün topraktan aldığı su ve minerallerle gelişir.
Kökler, iletim demetlerini toprağa bağlayan, mineral ve su absorbe eden, genelde karbonhidrat depolayan organlardır. Kök, gövde, yaprak gibi farklı organlara sahip yapılara kormus, kormusa sahip bitkilere de Cormophyta denir. İlkel bitkilerde bu farklılaşma yoktur, bütün bitki yapraksı bir yapıdadır. Bu yapıya tallus, tallusa sahip bitkilere de Thallophyta denir.
Köklerin Türleri
Dicotyledoneae (Çift çenekli) bitkilerde ve gymnospermlerde (Açık tohumlular) kazık kök görülür. Kazık kökler embriyodan oluşur ve dikey bir ana köke sahiptir. Kazık kök, genelde derinlere indiği için yeraltı suyunun yüzeye uzak olduğu derin topraklarda görülür. Monocotyledoneae (Tek çenekli) bitkilerde embriyodan oluşan kök bitki gelişiminin ilk zamanlarında öldüğü için kazık kök sistemi görülmez. Bunun yerine gövde tabanından gelişen ek (adventicus) köklere sahiptir. Bu köklere saçak kök denir. Saçak kök sistemi toprak altına yayılır ve ince köklerden oluşur. Derine uzanamaz, yüzeye yakın olduklarından erozyonu önlemede kullanılabilirler.
Kökte, kökün yüzey alanını arttıran, su ve minerallerin emildiği bölgede çok sayıda emici tüyler vardır. Bu tüyler lateral kök ile karıştırılmamalıdır.
Kök Metamorfozları
Kökler kendi görevlerinden başka görevler üstlendiği zaman yapıları da değişime uğrar. Buna kök adaptasyonu veya kök metamorfozu denilir.
1.Çekme Kökler
Kökler gelişim esnasında kısalır ve yüzeyde katmanlar halinde görülebilir. Uzun ve ağır ağaçlara destek sağlamak için çekme kökler oluşur. Genelde kumlu, toprakların sığ olduğu Güney Pasifikteki kıyıya yakın bölgelerde görülür.
Örnekler: Arum (danaayağı), Pandanus tectorius (Hala ağacı)
2.Depo Kökler
Depo kökler bitkilerin ana kökünün değişime uğrayarak besin depo etmesi ile oluşur.
Örnekler: Beta vulgaris (pancar), Daucus carota L. (havuç), Asparagus sp. (kuşkonmaz), Raphanus sativus (turp), Solanum tuberosum (patates)
3. Hava Kökler
Kökleri yoğun, oksijence fakir, bataklık ortamında yaşan bitkiler hava almak için hava kökleri oluşturur. Bataklıkta yetişen bitkilerin kökleri derine değil de yüzeye doğru gelişir.
Örnekler: Cattleya sp. (orkide), Ficus barbata (boğucu incir)
4.Destek Kökler
Uzun bitkilerde dik durabilmek ve kendini toprağa sabitlemek için destek kökler gelişir. Tropik iklimlerdeki nemli topraklarda yetişen bitkilerin kökleri de uzun boylarına rağmen kısa kalır. Bu kökler bitkinin gövdesini destekler.
Örnekler: Zea mays (mısır), Ceiba pentandra ( ceiba ağacı)
5. Tutunma Kökleri
Sarılıcı bitkilerde görülen tutunma kökleri, duvara veya ağaçlara tutunmak ve ışığı daha çok alabilmek için hızla yükselmesiyle gelişir.
Örnekler: Hedera helix (duvar sarmaşığı)
6. Emeçler
Yarı parazit bitkilerin, üstünde yaşadığı ağacın ksileminden su ve mineral alması emeçlerle mümkün olur.
Örnek: Viscum album (ökseotu), Orobanche purpurea (canavar otu)
Başlıklar:
kökler,
metamorfoz,
türler,
yapısı